Người dự báo độc lập
Bài “Nhớ bác Nguyễn Khắc Viện” post lên được rất nhiều bạn đọc quan tâm. Thể theo góp ý của một số phản hồi, blog tôi xin đưa tiếp một bài viết mới của nhà báo Lê Phú Khải viết về một khía cạnh cống hiến độc đáo mà nhẹ nhàng âm thầm của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện. Là để bạn bè hiểu thêm giá trị ở con người ông để lại cho cuộc đời này.
Bài viết blog tôi giới thiệu dưới đây đăng trên báo "Sài Gòn giải phóng" bản điện tử (SGGP online) vào sáng hôm nay, ngày 21/5/2012.
Bài viết blog tôi giới thiệu dưới đây đăng trên báo "Sài Gòn giải phóng" bản điện tử (SGGP online) vào sáng hôm nay, ngày 21/5/2012.
Vệ Nhi g-th
--------
| 10 năm ngày mất của Nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện (5-1997 – 5-2007) | ||||
| Người dự báo độc lập | ||||
SGGP:: Cập nhật ngày 21/05/2007 lúc 21:55'(GMT+7) | ||||
Cuối năm 1992, nghe tin ông lại vào “trú đông” ở TPHCM, tôi đến thăm vợ chồng ông tại nhà khách Viện Pasteur để chúc mừng ông vừa nhận Giải thưởng lớn của Cộng đồng Pháp ngữ (Grand prix de la Francophonie) những 400.000 francs (gần 1 tỷ đồng Việt Nam). Nguyễn Khắc Viện không nói gì đến giải thưởng cả. (Sau này tôi mới biết, ông đem hầu hết số tiền đó tặng vào quỹ của Trung tâm nghiên cứu tâm lý trẻ em). Ông nói: Ai đề ra khẩu hiệu mọi người làm giàu là sai; theo ông, Cách mạng Pháp 1789 nêu khẩu hiệu: Tự do - Bình đẳng - Bác ái (Liberté – Égalité - Fraternité)... Trên cái nền tự do, bình đẳng, bác ái đó mà nước Pháp trở nên giàu có. Nếu chỉ nêu khẩu hiệu làm giàu như hiện nay thì mau chóng suy thoái về đạo lý. Cái gì cũng có thể thay đổi, nhưng đạo lý thì ngàn đời vẫn thế. Tôi hỏi: “Đạo lý là gì?”, ông nói: “Là thật - giả, trắng - đen, xấu - tốt phải rõ ràng! Nếu thầy giáo nhất định phải làm giàu thì chỉ có gõ vào đầu học sinh! Nếu thầy thuốc chỉ lo làm giàu thì phải bóc lột bệnh nhân. Nhà báo như cậu mà lo làm giàu thì chỉ có bẻ cong ngòi bút?”.
Đến bây giờ, nạn dạy thêm, nạn thầy thuốc nuôi bệnh, ăn hối lộ của bệnh nhân, nhà báo đi “đâm thuê chém mướn”, công an tiếp tay cho tội phạm trong vụ án Năm Cam; nạn bằng thật học giả, mua quan bán tước, hối lộ, chạy án, chạy quota... lan tràn khắp đất nước... Lời bác sĩ Nguyễn Khắc Viện như văng vẳng bên tai chúng ta?!! Không chỉ nghĩ đến tương lai chính trị, kinh tế của đất nước, bác sĩ Nguyễn Khắc Viện còn đề xuất những dự báo ở nhiều lĩnh vực mà tôi thấy bất ngờ. Có lần ông tâm sự: “Thể thao Việt Nam muốn đoạt giải cao trong các kỳ thi đấu quốc tế thì phải đầu tư cho các môn thể thao võ dân tộc mới có hy vọng. Các môn khác, người ta đã tiến xa mình, đuổi không kịp, nên phải đầu tư mạnh vào các môn mình có lợi thế...”. Ít lâu sau ông đưa cho tôi bài báo nhan đề “Tiên học võ”, nội dung cổ vũ cho việc đầu tư các môn võ thuật dân tộc như đá cầu, vật, đấu cờ... Ông nói: “Nhờ cậu đưa cho bất kỳ một tờ báo nào, miễn là đăng được!”. Và Tuần san Sài Gòn Giải Phóng Thứ bảy đã đăng bài báo này. Chỉ không lâu sau đó, Việt Nam liên tiếp được giải cao nhất trong các kỳ thi thể thao quốc tế về môn đá cầu... người ta càng nhận thấy, cái danh hiệu “Nhà văn hóa” mà cuộc đời đã tấn phong cho Nguyễn Khắc Viện là có lý! Vào những năm cuối thập kỷ 90, lúc Việt Nam bắt đầu chính sách mở cửa, hàng hóa bên ngoài ồ ạt nhập vào, một số đơn vị cũng đua nhau nhập xe Honda lấy lời. Tôi từ Mỹ Tho chạy xe gắn máy lên thăm bác Viện vào “trú đông” tại số nhà 22 đường Phan Đăng Lưu. Bác Viện chỉ tay vào chiếc xe Honda bám đầy bụi đất của tôi nói: “Cái xe gắn máy Nhật Bản và cái băng video… là những quả đại bác nã vào các thành phố và thị xã, thị tứ ở nước ta, nó nã kỳ cho đến khi nào tan nát mới thôi (!)”. Lúc đó tôi vừa mới sắm được cái xe Honda cũ... đang hí hả mừng, nghe thấy những lời đó thật tình chưa hiểu ông nói gì. Thấy tôi có vẻ ngạc nhiên, ông già điềm tĩnh nói: “Rồi cậu sẽ hiểu!”. Bây giờ thành phố của chúng ta đang rên xiết vì xe gắn máy hai bánh. Tai nạn giao thông đến mức hãi hùng. Một ngày có gần 40 người chết vì tai nạn, một năm hơn chục ngàn người chết và thiệt hại vật chất gần 1 tỷ USD (con số do Ngân hàng Phát triển châu Á công bố) mà 80% tai nạn do xe gắn máy gây ra. Ở các nước, phương tiện giao thông nào gây tai nạn quá 50% là người ta cấm. Năm 2001, ở Pháp cứ mỗi ngày có 30 người chết vì tai nạn giao thông do xe ô tô chạy quá nhanh. Báo chí Pháp chỉ trích “Nước Pháp là cường quốc tai nạn giao thông”! Lúc đó ở Việt Nam mới có 17 người chết trong 1 ngày. Vậy mà chỉ có mấy năm ta đã vượt “cường quốc tai nạn giao thông” là Pháp! Nhà báo Anh Dale Lawrence đã đến Việt Nam năm 1995, nay trở lại TPHCM đầu năm 2007, đúng thời điểm Việt Nam vừa gia nhập WTO. Ông Dale Lawrence sau khi phát biểu những nhận xét tốt “ngạc nhiên về sự đổi mới ở Việt Nam”, ông nói tiếp: “Nhưng tôi không thể nói đến những gì nhìn thấy trên đường phố, nơi sẽ là ác mộng cho những người lần đầu tiên lái xe tại TPHCM”. Ngoài tai nạn giao thông còn nạn tắc đường, ô nhiễm không khí, phụ nữ ra đường phải che kín mặt... Cả xã hội điêu đứng vì xe gắn máy 2 bánh. Vậy mà các “quả đại bác” - như lời bác Viện nói vẫn đang chất đầy các kho, các cửa tiệm... Các nhà quản lý nghĩ sao đây?! Còn cái băng video nữa. Với tư cách một nhà báo, phải đến chứng kiến những cuộc đốt bỏ hàng núi băng video ngoài luồng, có nội dung bạo lực, đồi trụy... tôi nhớ lại câu “rồi cậu sẽ hiểu” của bác Viện, nay thì tôi hiểu thật rồi! Ngày mới giải phóng miền Nam, ông nhận định: “Cái vốn cách mạng to lớn của TP ở đây đụng đầu với một lực lượng phản dân tộc lớn nhất. Đứng về thành phần xã hội, đã hình thành trong cả nước và rõ nét nhất ở TP này một liên minh kiểu mafia gồm bốn loại người: Một là những con buôn phe phẩy buôn lậu, đầu cơ ngoại tệ, tuồn hàng xa xỉ vào, làm hàng giả, lừa gạt. Hai là, cán bộ xấu lạm dụng chức quyền đục khoét tiền của nhà nước, móc ngoặc với con buôn làm giàu - nói đến cán bộ tha hóa đồng lõa hai bên đi với nhau như hình với bóng. Ba là, những đám lưu manh côn đồ thường làm tay sai cho bọn trên, đâm thuê chém mướn. Bốn là, những tay sai của nước ngoài. Tôi dùng chữ liên minh vì mối quan hệ giữa bốn loại người này thường rất chặt chẽ. Ngày nay, mà còn nói đến ngụy quyền để đánh giá về chính trị một con người là sai lầm, người nào làm ăn lương thiện không nằm trong liên minh nói trên đều là công dân, ai lợi dụng chức quyền bắt tay với con buôn một cách có hệ thống cũng phải xem là phản dân tộc”. (Đi thăm đất nước, tái bản lần thứ hai, NXB Thanh Niên 1999). Mới giải phóng miền Nam mà có nhận định như thế không khỏi làm cho nhiều người choáng váng.
Mùa đông năm 1995, vào trú đông tại TPHCM, cảm thấy “quỹ thời gian không còn nữa”, ông bảo với tôi: “Chia tay cậu trước (!)”. Đến mùa đông năm 1996, ông không vào “trú đông” nữa. Đến Tết năm 1997, từ Hà Nội ông gửi thiệp cho tôi, cho hay “không biết rồi còn có dịp gặp nhau nữa không?”. Trên thiệp còn có mấy chữ Hán: Nhật nhật tân - Hựu nhật tân. Dưới có đóng dấu: Trung tâm nghiên cứu tâm lý trẻ em (xem ảnh). Ông và tôi đã không có dịp gặp nhau nữa từ bức thư trên thiệp đó (!). …Có người hỏi tôi: Ấn tượng mạnh nhất của anh về Nguyễn Khắc Viện? Xin trả lời: “Dự báo!”. Suốt đời con người này dốc toàn sức lực, trí tuệ và tâm huyết của mình để dự báo những gì sẽ đến với dân tộc. Ông không sợ khi nói lên sự thật, nói đúng sự thật. Khi nghe tin ông được Viện Hàn lâm Pháp trao Giải thưởng lớn của Cộng đồng Pháp ngữ (1992), những phần tử chống cộng cực đoan ở Pháp phản đối Chính phủ trao giải thưởng cho một người cộng sản (!). Nhưng oái oăm thay, ở Việt Nam lại có người đề nghị không đưa tin này. Có nhà thơ phát biểu trên đài truyền hình rằng: Xã hội phát triển nhưng có điều gì không ổn! Cái không ổn mà nhà thơ cảm nhận thấy hôm nay chính là điều nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện đã dự báo nhiều năm về trước. Nền kinh tế thị trường muốn phát triển phải có một đội ngũ doanh nhân mạnh. Đội ngũ doanh nhân đó lại cần có một đội ngũ trí thức đủ bản lĩnh, trí tuệ và tâm huyết làm nền cho họ trên bước đường phát triển. Đội ngũ trí thức của đất nước còn là “cái râu mềm mại của loài ốc sên”, “thính giác đa nghi của thằng kẻ trộm” (Shakespeare) phát hiện kịp thời, nắm bắt, dự báo về “những luồng khí quyển lưu hành trong xã hội” (Stefan Zweing)... Các nhà quản lý đất nước điều chỉnh các chiến lược quốc gia, dựa trên những dự báo của tầng lớp trí thức ưu tú đó. Nguyễn Khắc Viện chính là một trí thức dự báo, mở đầu cho sự hình thành một tầng lớp trí thức mới của thời kinh tế thị trường, kinh tế tri thức trước yêu cầu phát triển của đất nước. Lê Phú Khải |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét